نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه‌ای مقاله جامع

نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه ای، پرورش قارچ خوراکی یکی از مشاغلی است که امروزه پیشرفت بسیاری کرده است. به دلیل داشتن سود مناسب و سادگی نسبی تولید مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته و همه‌روزه به تعداد افرادی که فعالیت در این حرفه را آغاز می‌کنند، اضافه می‌شود. تولید‌کنندگان و پرورش‌دهندگان قارچ خوراکی برای شروع کار علاوه‌بر داشتن شرایط مالی و غیر‌مالی لازم باید به مجموعه‌ای از نکات مهم در پرورش قارچ دکمه ای که برای شروع کار و موفقیت در آن ضروری است، توجه داشته باشند .

خلاصه روند پرورش قارچ دکمه‌ای در نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه ای

رعایت نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه‌ای موفقیت مزرعه شما را تضمین میکند. پرورش قارچ دکمه‌ای یک تجارت پرسود با بازگشت سریع سرمایه هست. محصولی که وزنش در هر بیست‌وچهار ساعت دو برابر می‌شود چرا سود ده نباشد؟! اما این محصول حساس، واکنش‌های شدید به کوچک‌ترین تغییرات محیطی نشان می‌دهد که نیاز به تخصص و تجربه برای عمل‌آوری دارد. بنابراین نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه ای را در این مقاله ارائه می دهیم.

چطور درآمدمان را با همین مقدار تولید افزایش دهیم؟

در سال‌های گذشته در صنف تولید قارچ، تولیدکننده‌ای موفق و درآمد زیادی داشت که تولید بیشتری داشت. اما با پا گرفتن این صنعت و رشد واحدهای تولیدی از تک سالن‌ها تا کارخانه‌های بزرگ، حق انتخاب مشتری بیشتر و بازار به‌شدت رقابتی گردید کما اینکه در این سال‌ها شاهد شرکت‌های نوظهوری شدیم که در مدت بسیارکم توانستند جایگاه ویژه‌ای در بین مشتریان پیدا کنند. اما رمز موفقیت در این صنعت با این‌ همه رقیب چیست؟ بله کیفیت! کیفیت دوام ما را در بازار تضمین خواهد کرد.

افزایش راندمان و کیفیت پرورش قارچ در نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه ای:

پرورش قارچ دکمه ای با راندمان و کیفیت خوب چیزی غیر از حفظ تعادل چهار فاکتور دمای محیط، دمای کمپوست، رطوبت و کربن دی‌اکسید نیست. ولی نکته اینجاست که در چه زمانی این چهار فاکتور در چه رنجی باید قرار بگیرند.

از مهم‌ترین فاکتورهایی که جهت پرورش و افزایش راندمان و کیفیت باید همواره موردبررسی قرار به گیره گردش هوا است. در سالن‌های مختلف با تناژ متفاوت این مورد هم بایستی با دقت چک و تنظیم گردد. قدرت فن هواساز و قطر و طول کانال و حتی قطر سوراخ‌های کانال هم مؤثر است. تمامی این تنظیمات با دستگاه‌های مخصوص و مطابق فرمول‌هایی قابل تنظیم است.
برای داشتن کیفیت خوب در محصول چند فاکتور بایستی به‌طور دقیق رعایت شود:

• کنترل دما، رطوبت و کربن دی‌اکسید
• کنترل آفات و بیماری‌ها
• استفاده از مواد اولیه باکیفیت و یکنواخت
• در مورد کیفیت علاوه بر زمان برداشت، باید کیفیت بعد از برداشت را نیز در نظر گرفت.

عوامل کاهنده تولید و کیفیت(نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه ای)

ازجمله مهم‌ترین عوامل کاهنده تولید و کاهش کیفیت تولید قارچ دکمه‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رژیم اشتباه آبیاری و تبخیر نامناسب به دلیل شرایط نامناسب محیطی و خاک نامرغوب و کمپوست غیر فعال
• کمبود مواد مغذی قابل‌دسترس
• شرایط نامناسب محیطی زمان تشکیل پین
• ویروس
• وجود نماتد در خاک
• کمبود یون منیزیوم و منگنز در خاک

 

آبیاری سالن قارچ

هر سالن پرورش در یک دوره دو ماهه از زمان ورود کمپوست قارچ به سالن پرورش تا زمان تخلیه بسته به شرایط محیطی و الیاف و اکتیویته کمپوست و ترکیب و ساختمان خاک‌پوششی، یک مترمربع از بستر حدود ۲۵ تا ۴۰ لیتر آب آبیاری نیاز داد.

آبیاری در پرورش قارچ به علم تعیین میزان آب مورد نیاز بستر، تعیین زمان مناسب آبیاری و شیوه صحیح آبیاری تعبیر می‌شود. با آبیاری صحیح و با استفاده از ادوات مناسب و به‌روز عملکرد آبیاری افزایش خواهد داشت. این به معنی است که ضمن تولید حداکثری محصول، کیفیت محصول نیز مورد تایید خواهد بود.

نکته قابل تذکر در این بخش افزایش سرعت فن هواساز سالن به میزان 20-30% و به مدت 3-4 ساعت پس از آبیاری بر روی بستر سالن در مرحله برداشت است. این کار باعث خشک‌شدن سریع سطح قارچ می‌شود. همچنین مانع از تکثیر عوامل بیماری‌زا بر روی سطح قارچ خواهد شد.

عوامل محدودکننده تولید و پرورش قارچ دکمه‌ای

•  خاکی شدن و تغییر رنگ
•  خاک‌پوششی نامناسب
•  هوادهی زودهنگام
•  رطوبت بالای محیط و سطح خاک‌پوششی
•  برداشت نامناسب
•  هوای گرم و مرطوب
• جریان هوای سرد و خشک

هوادهی(نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه‌ای)

روز هفتم خاک‌دهی زمانی که ریسه حدوداً ۷۰% از سطح بستر را پوشاند اقدام به هوادهی می‌کنیم طول مدت هوادهی را بسته به عوامل زیر دو تا چهار روز خواهد بود.

1.  سیاست فروش محصول
2.  قدرت ریسه و کمپوست
3.  ترکیب و ساختمان خاک‌پوششی و ظرفیت نگهداری آب

رطوبت خاک در تولید قارچ دکمه ای

رطوبت خاک‌پوششی نقش حیاتی در تشکیل پین هدها و وزن آن ها، تراکم و گستردگی روی بستر دارد.

به‌عنوان‌مثال در یک خاک سنگین اگر رطوبت بالا باشد رشد ریسه کند، منفک و احتمالاً پین بسیارکمی ظاهر خواهد شد و اگر همین خاک رطوبت پایین داشته باشد ریسه زیاد و متعاقباً تعداد زیاد پین هد سبک خواهد بود که در زمان برداشت باید جهت کنترل دمای کمپوست از سرعت هوای بیشتر استفاده شود تا باعث از دست دادن رطوبت محیط و کربن دی‌اکسید نشود.

پس علاوه بر تأمین رطوبت اولیه خاک‌ پوششی باید در طول دوره نیز  در حفظ آن کوشید.

راه‌های مدیریت رطوبت(نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه‌ای)

آبیاری یکی از راه‌های حفظ و تأمین رطوبت هست که با توجه به تنوع کیفی خاک‌ پوششی از ۶ لیتر در مترمربع تا ۳۵ لیتر دامنه دارد. بنابراین، شناخت ساختمان کیفی و تشخیص زمان و مقدار آبیاری مهم است.

توجه داشته باشید در تأمین رطوبت خاک‌پوششی سه نقطه کنترلی داریم که نقش مهمی ایفا می‌کند. روزهای نخست خاک‌دهی، روز قبل از برداشت و پایان فلاش اول که در کیفیت و کمیت پین هدهای فلاش دوم تأثیر مستقیم دارد.

راه دیگر حفظ رطوبت، ایجاد شرایط مناسب محیطی و کنترل دمای کمپوست است. در طول رشد ریسه در خاک، قبل از هوادهی بهترین رطوبت نسبی ۹۴ درصد تا ۹۶ درصد با حداکثر کربن دی‌اکسید ممکن و دمای کمپوست پایین‌تر از ۲۸ درجه سلسیوس باشد و در طول رشد پین هدها رطوبت نسبی ۸۵ تا ۹۰ درصد با ۱۶۰۰ پی پی‌ام کربن دی‌اکسید کمک بزرگی در حفظ رطوبت خواهد کرد.

کمپوست قارچ مناسب و با کیفیت

مهم‌ترین نکته در پرورش قارچ خوراکی تولید یا استفاده از بستر کاشت (کمپوست قارچ) مناسب برای تولید قارچ خوراکی است. کمپوست باید از مواد اولیه با کیفیت، طی فرایند صحیح ساخت کمپوست و در مجموعه‌ای مجهز به امکانات و تجهیزات مناسب عمل‌آوری، تولید شده باشد. کیفیت محصول نهایی با داشتن مشخصات فیزیکی و شیمیایی نظیر میزان آمونیم، PH ،C/N، میزان رطوبت، بوی شیرین و بدون آمونیاک و رنگ قهوه‌ای خرمایی تعیین می‌گردد. در سایر کشورهای جهان مرسوم است که به همراه کمپوست مشخصات فیزیکی و شیمیایی کمپوست برای مصرف‌کننده آن ارسال‌ می‌شود.

نکته مهم در این بخش که بسیار حائز اهمیت است، استفاده از اسپان مرغوب در کمپوست تولیدی است. پس از تولید کمپوست، با هدف حفظ کیفیت کمپوست تولیدی، نحوه بارگیری در کامیون‌های حمل و شرایط انتقال محموله کمپوست باید طبق استانداردهای آن صورت گیرد.

مشخصات کمپوست زمان اسپان زنی

کمپوست باید دارای رنگ قهوه‌ای سوخته و کاملاً یکنواخت بوده و بوی آمونیاک نداشته باشد. رطوبت یکنواخت و حدوداً ۶۸% حالت ارتجاعی داشته و بایستی دقت شود اسپاون یا بذر به‌طور یکنواخت در همه جای کمپوست پخش شود.

مقدار اسپاون مصرفی ۱۲-۱۵ لیتر در تن کمپوست است.

دمای کمپوست

قبل از اسپان زدن، کمپوست باید دمای ۲۵ تا ۲۶ درجه داشته باشد. بعد از آن نیز به مدت ۱۶ تا ۱۹ روز باید در این دما نگه‌داشته شود. رطوبت و کربن دی‌اکسید در طول دوران میسیلیوم ران در حداکثر مقدار برای سالن پرورش تأمین گردد.

در این مرحله اولویت نگه‌داشتن دمای کمپوست است.

باید توجه داشته باشید که افزایش دمای کمپوست می‌تواند منجر به افزایش احتمال کپک سبز و سایر کپک‌های رقیب شود. بعد از کلونیزه و سفید شدن کامل کمپوست و کاهش فعالیت آن خاک‌پوششی که از قبل آماده‌سازی شده است را متناسب با شرایط موجود روی بستر اعمال می‌کنیم.

زمان آبیاری

بهترین زمان آبیاری بعد تشکیل و رشد پین هد از کپ سایز ۱۰ میلی‌متر تا یک روز از زمان برداشت است تا حدی که خاک‌پوششی دائما نرم و مرطوب باشد. ولی باید دقت لازم صورت گیرد که محصول خاکی و کثیف نشود.

مشاهده قطرات آب زیر پلاستیک کمپوست از همان روزهای اول کشت نشان از فعالیت کمپوست دارد که عموماً بعد هفته اول این قطرات شفاف، رنگ کهربایی به خود می‌گیرد و این نشان از نفوذ ریسه داخل الیاف کمپوست و شروع کاهش اسیدیته آن است. بهترین زمان برای خاک‌دهی بعد از رشد کامل ریسه داخل کمپوست بوده که از ۱۴ تا ۱۸ روز متغیر است.

مشخصات ظاهری کمپوست فاز دو

• قهوه‌ای تیره با درصد مناسب ترموفیل و آکتینومایسیت (حالت سفید آردی)
• رطوبت برای بلوک ۶۶-۶۸ درصد و برای پر کردن فله ۶۸-۷۰
• بوی شیرین (بیسکویت تازه)
• چسبندگی مناسب (لزج نباشد)
• الیاف باضخامت و طول مناسب
• همگن یا یکنواخت بودن کمپوست ازلحاظ الیاف رنگ و بو

بهترین روش چیدن بلوک‌های کمپوست در نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه ای

بهترین روش چیدن بلوک‌های کمپوست بخصوص کمپوست فاز سه روی پالت جهت انتقال به مزارع مشتری است. مشکلی که متأسفانه خیلی از واحدهای کوچک با آن روبرو هستند این است که امکان تخلیه بار با پالت را ندارند و هزینه کارگری را به هزینه اولیه خرید لیفتراک ترجیح می‌دهند. ولی همین نکات ریز هست که درصد باعث افزایش بهره‌وری می‌شود.

در آغاز دوره رشد شکل ستاره‌ای میسلیوم نشان از قدرت مواد غذایی خوب کمپوست و شرایط محیطی مناسب زمان رشد است.

آغاز رشد(نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه‌ای)

استارت رشد میسلیوم روی دانه‌های گندم سه روز بعد از کشت در شرایط ایده ال میزان رشد میسلیوم در هر شبانه‌ روز ۶ تا ۱۰ میلی‌متر است.

دمای کمپوست در این مرحله ۲۶ و دمای محیط ۲۰-۲۲ درجه سلسیوس و رطوبت نسبی ۹۵% و  Co2 را بالای 5000ppm  کنترل می‌کنند.

در زمان رشد پین هدها بهتر است کف سالن کاملاً خشک باشد تا تبخیر به‌راحتی و به‌ درستی صورت گیرد. در این مرحله دمای پایین محیط با مقدار کم رطوبت رشد پین‌های تشکیل‌شده را افزایش خواهد داد ولی بایستی در نظر داشته باشید احتمال آور پین شدن در چنین شرایطی زیاد است.

استفاده از روزنامه در سالن‌هایی که ایزوله نیست و همچنین جهت حبس Co2 و یکنواخت کردن رشد ریسه در طبقاتی که از سایر قسمت‌ها کمتر رشد کرده باشد می‌تواند کمک کند.

زمان تشکیل پین هدها بهتر است شرایط محیطی ثابتی داخل سالن پرورش حاکم باشد (دمای محیط ۱۸ درجه دمای کمپوست ۲۰ درجه RH ۹۲% و CO2 ۱۲۰۰ _ ۱۶۰۰ ppm) در این صورت قارچ‌هایی با سایزبندی مناسب (stagger) و باکیفیت خواهید داشت.

شرایط سالن در طول فلاش اول برداشت

در طول برداشت فلاش اول دمای کمپوست شروع به افزایش می‌کند که این دما متأثر از فعالیت آنزیم سلولاز و همی سلولاز است.

ممکن است دمای کمپوست در روزهای آخر برداشت تا به ۲۷ درجه برسد که به مقدار کمپوست پرشده در مترمربع و استفاده از ساپلیمنت ها و دمای اولیه کمپوست در شروع برداشت و حتی میکروکلایمت بستگی دارد.

در این زمان دمای محیط را روی ۱۶ تا ۱۷ درجه ست می‌کنیم. توجه داشته باشیم که اختلاف دمای بین کمپوست و محیط نباید بیش‌ازحد باشد.

زیرا باعث رشد سریع و کاهش کیفیت محصول خواهد شد. رطوبت محیط ۸۶ تا ۹۰ درصد و کربن دی‌اکسید را زیر ۱۸۰۰ کنترل می‌کنیم. که همه این موارد از ساختمان و بافت خاک‌پوششی نیز متأثر هستند.

نکات مهم در پرورش قارچ دکمه ای

چه قارچ‌هایی را باید برداشت کنیم؟

قارچ بایستی در زمان مناسب خود برداشت شود ولی سیاست فروش می‌تواند این زمان را به‌تعجیل یا تعویق بی اندازد. در حال حاضر محصول عمدتاً یا به‌صورت فله برداشت می‌شود یا بسته‌های ۲۰۰-  ۴۰۰ و ۱۰۰۰ و بعضاً ۲۰۰ گرم‌های بی‌بی (ریز) هستند.

بنابراین رعایت سایزبندی هر یک از بسته‌ها می‌تواند در بازارپسندی محصول کمک کند. نکته این است که آیا بعد از اتمام برداشت کار تولید تمام می‌شود؟! خیر!

واحد تولید باید قارچ مناسبی را به بازار عرضه کند و این به کیفیت اولیه محصول، نحوه برداشت، رفتار واحد برداشت با محصول چیده شده و همچنین به سردخانه گذاری و روش بسته‌بندی و نوع استریج و حفظ زنجیره سرمایی در طول انتقال محصول به بازار بستگی دارد.

در مرحله برداشت محصول باید توجه داشت قبل از ورود قارچ چین به سالن رطوبت سطح قارچ‌ها مناسب باشد چراکه ماندگاری محصول بعد از برداشت رابطه مستقیم با این موضوع دارد. حداکثر رطوبت محیط ۹۰% و حداقل ۸۵% است و سطح قارچ نباید به دستکش قارچ چین بچسبد.

رابطه کمیت و کیفیت در قارچ دکمه‌ای

هرچه کمیت زیاد باشد مسلماً کیفیت افت خواهد کرد!؟ این موضوع تا چه حد صحت دارد؟ چه تضمینی برای افزایش کیفیت با کاهش کمیت وجود دارد؟

بله کمیت روی کیفیت تأثیرگذار است ولی با توجه به استانداردهای تولید قارچ تا مقدار معینی از تولید این تأثیر مثبت است. یعنی تا تولید به حدنصاب نرسد کیفیت هم پایین خواهد بود و بعد از یک بازه ۲ تا ۴ کیلوگرمی تأثیر عکس خواهد داشت.

به این معنی که همواره قارچ تک‌تک روی بستر تضمین کیفیت خوب نخواهد بود، زیرا تأثیر ماکروکلایمت باید روی تعداد مشخصی از قارچ تأثیرگذار باشد نه کمتر نه بیشتر.

این حدنصاب تولید با توجه به امکانات سالن و مواد اولیه مصرفی اعم از کمپوست، خاک و حتی رفتار و تخصص سالن دار متفاوت است.

 

برداشت قارچ نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه ای

از نکات مهم دیگر در پرورش قارچ ، روش صحیح چیدن و برداشت قارچ از بستر ضمن اجرای نکات بهداشتی مربوطه است. که در صورت اجرای صحیح آن، کیفیت نهایی محصول تولیدی بسیار مطلوب و اصطلاحا بازارپسند خواهد شد. پرهیز از لمس قارچ‌های بیمار بر روی بستر یکی از نکات مهم در اجرای برداشت است.
همانطور که پیش از این نیز اشاره شد خشک کردن سریع سطح قارچ سبب حفظ و ارتقا کیفیت محصول می‌شود. برای این منظور حدود 8-10 ساعت فاصله زمانی بین عملیات آبیاری و شروع برداشت در نظر بگیرید و پس از آبیاری بلافاصله نسبت به افزایش سرعت فن به مدت 3-4 ساعت اقدام کنید.

پس از برداشت محصول باید بلافاصله به سردخانه با دمای 2-4 درجه سانتیگراد انتقال داده شود و حدود هشت ساعت با دمای  8 الی 12 ساعت نگهداری شود. هدف از این کار کاهش فعالیت قارچ تازه برداشت شده و آنزیم‌های آن است تا بدین ترتیب ضمن کاهش روند رشد پس از برداشت قارچ، از بروز لکه‌های ناشی از روند برداشت جلوگیری به‌عمل آید.

چه تعداد قارچ باید در مترمربع بستر داشته باشیم؟

در حالت استاندارد هر قارچ با کپ سایز ۴۵ میلی‌متر بایستی ۳۵ گرم وزن داشته باشد این یعنی اگر در زمان رشد پین فلاش اول تعداد ۳۰۰ تا ۳۵۰  پین رؤیت شد می‌توانید با خیال راحت شروع به تغییرات دمایی جهت ایجاد استیگر و نسل سازی بکنید. برای داشتن قارچ سنگین بهتر هست در هر مترمربع حداقل ۸۵ کیلو کمپوست فاز دو پرکرده باشیم. پس اگر در مترمربع کمتر از این مقدار کمپوست پر می‌کنید به‌ احتمال‌ زیاد وزن قارچ شما کمتر از ۳۵ گرم خواهد بود.

ایجاد نسل‌های متفاوت پین (stagger)

استیگر یا همان ایجاد نسل‌های متفاوت در یک فلاش یکی از شروط مهم داشتن کیفیت و کمیت است که با ایجاد استیگر در بستر می‌توان طول زمان برداشت را تا 5 روز در فلاش اول افزایش داد.

نسل پین به اختلاف سایز قارچ‌های روی بستر اطلاق می‌شود که کار را برای افزایش راندمان گروه برداشت تسهیل میکند و باعث افزایش کیفیت و تولید با همان تعداد پین در واحد سطح می‌گردد.

ناگفته نماند این روش پرورش ملزم به داشتن گروه برداشت با تجربه و برنامه‌ریزی دقیق زمانی جهت برداشت سریع محصول در کمترین مدت ممکن است در غیر این صورت ممکن است درصد زیادی از قارچ‌ها ضعیف یا پشت‌باز شوند.

قارچ‌های پیش فلش Pre_pinners

هنگام برداشت، قارچ‌های غول‌پیکری می‌بینیم که قبل از همه رشد کرده و در مواقع زیاد دارای فلس یا ترابلت و قطرات ریز کهربایی هستند؛ به این قارچ‌های بزرگ اصطلاحاً پیش فلش گفته می‌شود.

دلایل زیادی در تشکیل این قارچ‌ها وجود دارد مانند تنش دمایی و رطوبتی زمان رافلینگ و پستی بلندی سطح خاک‌پوششی (میکروکلایمت) و غیره . اگر تعداد قابل قبولی از این قارچ‌ها در بستر رویت شود مزایایی دارد که به کیفیت و کمیت کمک می‌کند.

این قارچ‌ها با دریافت زیاد مواد غذایی باعث توقف یا رشد کند پین‌های اطراف خواهند شد و بلافاصله بعد از برداشت پیش فلش پین‌ها شروع به رشد خواهند کرد که با این کار کمک بزرگی در ایجاد نسل و استیگر (stagger) می‌کند.

قارچ‌های بین فلاش Inbetween flush mushrooms

در انتهای فلاش اول تعدادی قارچ ریز روی بستر باقی می‌ماند که به رشد خود ادامه می‌دهند و چهار روز بعد از برداشت اول برداشت می شوند و نوید بخش شروع فلاش دوم که عموماً قارچ‌هایی با کیفیت و تو پر هستند.

این قارچ‌ها اگر تا سه کیلو در مترمربع رشد کند، قابل‌ قبول است ولی بیش از این تولید فلاش دوم و درنهایت راندمان کل را کاهش می‌دهد. گاهی می‌بینیم که قارچ دفورمه می شود و نقطه اتصال پایه‌ها به خاک بسیار نازک است، دلیل این اتفاق آسیب به بافت داخلی زمان پین است.

پین بیش‌ازحد over pin

دلایل بروز این مشکل عبارت است از:

• خنک کردن سالن در کمتر از ۲ روز
• عمق کم خاک‌پوششی
• رطوبت زیاد زمان هوادهی
• خشک شدن سطح خاک بیشتر در فلاش دوم
• ساختمان ریز خاک‌ پوششی
• خاک سبک
• اکتیویته کم کمپوست و افت شدید دمای کمپوست
• برخی از نژاد اسپان ها

برای داشتن محصولی با راندمان بالا و کیفیت خوب تمام عوامل دخیل هستند. در وهله اول کیفیت کمپوست بسیار مهم است.

در نظر بگیریم که کمپوست پایه و فونداسیون این صنعت محسوب می‌شود که ۸۰ درصد راندمان متأثر از کمپوست و خاک مناسب هست در وهله دوم خاک‌پوششی نقش بسزایی داشته بخصوص در کیفیت محصول.

 

رعایت نکات بهداشتی

بی‌شک یکی از مهمترین پارامترهای پرورش قارچ خوراکی که موفقیت و عدم موفقیت یک مجموعه قارچی را تعیین می‌کند، رعایت نکات بهداشتی است. بهداشت بهترین راه برای کنترل و دوری مزرعه قارچ از بیماری‌ها و افات است. توصیه می‌شود برای مجوعه تولیدی خود یک دستورالعمل جامع و کامل از نکات بهداشتی تنظیم کنیم. همچنین قبل و بعد از فعالیت داخل مزرعه ای، موارد تعیین‌شده آن‌را بند به بند توسط پرسنل اجرا نماییم. بهداشت محل کاشت محصول باید کاملا تمیز و ضد‌عفونی شده‌ باشد.

در کنار استفاده از کمپوست و خاک پوششی مرغوب و پاستوریزه و رعایت نکات بهداشتی گوناگون در مراحل و بخش‌ها، ایجاد شرایط اقلیمی مطلوب رشد و نمو قارچ به‌ویژه در دوره برداشت ضمن تولید محصول با کیفیت، کمیت محصول تولیدی نیز در اندازه‌های ایده‌ال صورت خواهد پذیرفت.

مبارزه با آفات و بیماری های قارچ

مبارزه منطقی و مناسب با بیماری‌ها و آفات نکته آخر مورد اشاره است. با توجه به تنوع آفات و بیماری‌ های قارچ بر روی بستر، روش‌های مبارزه گوناگونی نیز وجود دارد. بدیهی است که در صورت رعایت دقیق نکات بهداشتی طبیعتا مقوله مبارزه بسیار راحت‌تر و سهل‌تر خواهد شد. در این راستا مبارزه موثر با مگس‌های قارچ و انجام پخت سالن در انتهای دوره برداشت (Cook-out) در کنترل بیماری‌ها بسیار موثر است.

قارچ‌های فلسی در نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه ای

• رطوبت کم محیط
• شدت‌جریان بالای فن زمان پین
• حساسیت نژاد اسپاون و تمایل به فلسی‌شدن
• قارچ‌های دفرمه

نکات مهم در پرورش قارچ دکمه ای: ازجمله عوامل مهم کاهش کیفیت و تغییر رنگ‌های بعد برداشت و ماندگاری کم، قارچ فلسی بودن آن هست. اولین نشانه رطوبت پایین در سالن زمان رشد پین هدها و برداشت محصول به‌صورت قارچ‌های فلسی نمایان می‌شود.

ولی در زمان‌هایی هم شده باوجود رطوبت مناسب یا حتی بالاتر هم با این مشکل روبرو شده‌ایم.

دلیل این موضوع را در سرعت گردش هوا یا همان سرعت جریان هوا باید جست‌وجو کرد. بخصوص بعد از هر آبیاری سالن پرورش قارچ! البته این اتفاق در قسمت کناری بستر زیر داکت هوا بیشتر مشهود است که به دو روش از آن جلوگیری می‌کنند، اول استفاده از ایرلاینر که در ورودی سوراخ‌های کانال بسته می‌شود و دوم استفاده از پلاستیک با سوراخ‌های ریز در کناره بستر.

از مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از انتشار بیماری در مزارع پرورش قارچ دکمه‌ای نظافت چکمه‌ها و کفش کار قبل و بعد ورود به سالن است.

کنه‌ها ازجمله آفات رایج در سالن‌های قارچ دکمه‌ای هستند که غالباً دو گونه از آن‌ها را مشاهده می‌کنیم. گونه اول فلفل قرمزی که مستقیماً تأثیری در راندمان محصول نداشته و شکارچی سایر آفات و بیماری ازجمله نماتد ها و کپک ترایکودرما محسوب شده و هشداری برای پروسه ناقص فاز یک و دو کمپوست سازی است.

کنه فلفل قرمزی Red pepper mites در نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه‌ای

معمولاً در قسمت‌هایی که آلوده به کپک سبز هستند به‌صورت جمعیت زیاد دیده می‌شود و از آن تغذیه می‌کند. این نوع کنه به‌هیچ‌وجه از میسیلیوم قارچ دکمه‌ای تغذیه نمی‌کند. منبع اصلی عدم پاستوریزه نشدن کمپوست در فاز دو، این کنه است.

این کنه فلفل قرمزی مهاجم کپک محسوب می شود و عمدتاً در کمپوست هایی که کپک سبز یا  ترایکودرما دارند به فراوانی مشاهده می‌شود چراکه از این نوع کپک تغذیه می‌کند.

نکات مهم در پرورش قارچ دکمه ای: این کنه مستقیماً در افت راندمان تأثیر ندارد ولی نشان‌دهنده کمپوست نامرغوب و یک هشدار به سالن دار و کمپوست ساز بوده و نقش مهم آن در انتقال بیماری‌ها ست.

کنه تارسینومید tarcenomied

گونه دوم کنه ها، کنه تارسینومید است که از آفات اصلی محسوب می شود و از میسلیوم قارچ دکمه ای تغذیه میکند و با جثه کوچک و حرکات کند قابل تمایز با انواع دیگر کنه ها است.

لکه سیاه Black spot

نکات مهم در پرورش قارچ دکمه ای: علل بروزیان بیماری عبارت است از:

• نقص در فاز یک کمپوستینگ
• اسپان کم
• اسپان ضعیف
• رطوبت بیش‌ازحد سالن پرورش
• کپک سیاه کمپوست (pythium hydnosporum)
• ناهمگن بودن کمپوست
• تجمع کود مرغی همراه با خاک
• مواد اولیه نامرغوب
• وجود نماتد

بلاچ باکتریایی در نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه‌ای

1. علت: عدم تبخیر و تهویه نامناسب در سالن پرورش
2. منشأ: خاک‌پوششی
3. پیش‌گیری: افزایش فعالیت کمپوست و ایجاد تهویه مناسب
4. کنترل: آبیاری با آب کلردار (هیپوکلریت کلسیم)

کپک سبز ترایکودرما Green mould

تریکودرما از مهم‌ترین بیماری‌های صنعت قارچ بوده و نشان از کربن بالای کمپوست و پاستوریزه ناصحیح دارد. پایین نگه‌داشتن دما و استفاده از نمک و مبارزه با حشرات در کنترل این بیماری مؤثر است ولی در صورت احتمال اپیدمی شدن بلافاصله باید کوک آوت شود.

کپک زرد hypomyces chrysosperurum

• در دمای بالا هم از بین نمی‌رود.
• مهم‌ترین مشخصه آن بوی آهن زنگ‌زده است.
• تا ۳۰% می‌تواند به محصول خسارت وارد کند.

کپک آسپرژیلوس

این کپک منشأ اسپاون دارد و تا ۱۰۰% می‌تواند آسیب بزند.

کپک ماتیکی

Scary black mold کپک سیاه مخوف

بیماری کمپوست سیاه Darkcompost _ blackcompost

عامل بیماری کپک ماتیکی، قارچی بنام پیتییوم هیدنوسپوریوم (pythium hydnosporium) که باعث عدم رشد میسیلیوم در قسمتی از کمپوست شده و ایجاد مشکل در زمان کمپوست ران می‌شود و درنهایت باعث افت راندمان می‌گردد.

این قارچ از فاز یک کمپوست سازی همراه خاک وارد کمپوست می‌شود. چه با کلش چه با خاک موجود در پیست کود سازی.

علاوه بر این قارچ آنتاگونیست، توزیع نامناسب و غیریکنواخت نیتروژن در کمپوست هم باعث ایجاد این صحنه در کمپوست خواهد شد.

هرچند نقطه نظرات متفاوتی در مورد تأثیر نماتد های میکوفیت و ساپروفیت کمپوست نیز در به وجود آمدن این عارضه وجود دارد.

ورتیسیلیوم در نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه ای

قارچ انگل ورتیسیلوم از مهم‌ترین بیماری‌های سالن‌های پرورش قارچ دکمه‌ای است که مبارزه با آن بسیار سخت و با کوچک‌ترین اشتباه به‌سرعت اپیدمی شده و محصول را از بین خواهد برد.

در صورت رویت بلافاصله بایستی منطقه با نمک یا آهک زنده با ظرفی مانند لیوان مستور شود و تا زمانی که از سلامت سایر بسترها مطمئن نباشیم بایستی آبیاری به تعویق بیفتد.

از عوامل اصلی انتشار و اپیدمی شدن این قارچ انگل، عوامل انسانی مانند آبیاری’ قارچ چین‌ها’ و حشرات مانند سیارید ها و فورید ها اشاره کرد.

اسپور این بیماری بسیار سبک‌تر از مایکوگون بوده و با شدت‌جریان هوا به‌راحتی منتشر می‌شود و به علت داشتن اسپورهای خشک به حباب خشک هم معروف است.

پیشگیری از این بیماری به‌مراتب راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر از کنترل آن است در صورت رویت در سالن بهتر است کاور شود و اطراف آن را با فرمالین یا نمک بپوشانید.

و در صورت خطر اپیدمی شدن کوک آوت بهتری راه‌کار است (۱۲ ساعت دمای ۷۰c) و هم‌چنین خاک مصرفی به‌صورت صحیح و کامل پاستوریزه شود چراکه منشأ اصلی بیماری ورتیسیلیوم (حباب خشک) خاک‌پوششی است.

کنترل حشرات هم از اپیدمی شدن بیماری جلوگیری می‌کند.

بیماری تارعنکبوتی Cobweb

عوامل بروز بیماری تارعنکبوتی عبارت است از:

• رطوبت بالا
• دمای بالا
• باقی‌مانده پین مرده و ته قارچ روی بستر به مدت طولانی

بیماری کلاستر یاکلامپ

علت‌ها: اسپاون نامرغوب
در شرایط محیطی بد تشدید و قطرات آب کندانس هم می‌تواند به پیدایش این عارضه کمک کند.
این نوعی نارسایی اسپان است که شرایط محیطی نامناسب مخصوصاً رطوبت بالا و کاهش مکرر دما به این مسئله دامن می‌زند.

لب شکری یا rose com

تأثیر بخارات فنولی و اختلالات شرایط محیطی

استروما stroma در نکات تکمیلی پرورش قارچ دکمه‌ای

استروما به توده‌ای شدن میسلیوم در اثر تغییر ژنتیک اسپاون اطلاق می‌شود اما شرایطی وجود دارد که این عارضه ژنتیکی را تشدید می‌کند.

این عارضه‌ها تا ۱۰۰% محصول را می‌توانند از بین ببرند، مبارزه نداشته و فقط می‌بایست از روش‌های کنترلی و پیشگیرانه استفاده کرد.

استروما ریشه در اسپاون داشته و در شرایط محیطی خاص به‌سرعت اپیدمی می‌شود. دما و رطوبت و کربن دی‌اکسید بالاتر از حد مجاز محرک رشد بیش‌ازحد ریسه خواهد شد که اصطلاحاً اورلی اظهار می‌شود.

 

پوسیدگی نرم باکتریایی Bacterial soft rot

عامل بیماری نوعی باکتری بنام بورخولدریا گلادیولی Burkholderia gladioli است که ابتدا از خاک وارد کمپوست و باعث پوسیدگی و گندیدن آن می‌شود سپس به محصول سرایت و آن را منهدم می‌کند این نوع بیماری به‌ندرت اپیدمی می شود و از عوامل کاهنده تولید نیست ولی گاز متصاعد از آن‌ که بسیار بد بو است برای ریه انسان بسیار خطرناک خواهد بود.

هپوکلریت کلسیم که اغلب برای کنترل بیماری‌های باکتریایی استفاده می‌شود بر روی این باکتری تأثیری نداشته و فقط می‌بایست تهویه سالن و خاک‌پوششی را افزایش داد و حتی‌الامکان محل بیماری را با کاغذ پوشاند.

 

بیماری  Pit

عامل بیماری نوعی باکتری از گونه سودوموناس که منشأ در خاک داشته و با رطوبت بیش‌ازحد خاک و محیط و اختلال در تبخیر به دلیل فعالیت کم کمپوست در سطح قارچ رشد می‌کند.

برگرفته از یادداشت‌های مهندس محمود مولایی