فصل مشترک کمپوست قارچ و خاک پوششی
خاک پوششی یکی از عوامل تأثیرگذار در راندمان و کیفیت قارچ های تولید شده می باشد. ظرفیت نگهداری آب توسط خاک پوششی (WHC) مقدار ماده آلی موجود در خاک (OM)، ساختار خاک، مقدار عناصر مخربی چون سدیم در خاک خصوصیاتی هستند که کیفیت و قدرت یک خاک پوششی را تعیین می کنند. بسیار مهم است تا مقدار رطوبت خاک پوششی در حد مطلوب باشد. در این صورت میسلیوم هایی در خاک رشد و توسعه پیدا خواهند کرد که پین های سرزنده و سالمی را تولید نموده و همچنین ارتباط محکمی با کمپوست قارچ برقرار خواهند نمود.
خاک پوششی که ساختار و بافت مناسبی نداشته باشد، در اثر آبیاری در دوره ریشه در خاک فشرده و متراکم خواهد شد. در نتیجه این متراکم شدن هوای موجود در لابه لای خلل و فرج از بین رفته و ارتفاع خاک پوششی بسیار کاهش خواهد یافت.
بهترین اندازه برای خاک پوششی عمق 5/4 سانتیمتر است . این عمق در مرحله پین دهی یا فلاش اول به 5/4 سانتیمتر می رسد. اما اگر خاکدهی با ضخامت 4 سانتیمتر انجام شود در مرحله پین دهی و فلش اول به 5/3 یا 3 سانتیمتر کاهش می یابد. خاک با عمق 5/4 سانتی متر 75 درصد آب در خود نگه می دارد در حالی که خاک با عمق 4 سانتی متر 5/62 درصد ظرفیت نگه داری آب دارد. این در مورد خاکی صادق است که دارای ساختار و بافت خوبی باشد. اما اگر خاک دارای بافت و ساختار مناسب نباشد، سریعاً و در همان دوره ریشه درخاک در اثر ضربات آبیاری، متراکم خواهد شد. در این صورت از قابلیت نگهداری آب خاک پوششی کاسته می شود. پرورش دهنده نیز با سیستم آبیاری متداول خود خاک را آبیاری خواهد کرد، اما به دلیل عدم توانایی خاک در نگهداری آب، رطوبت اضافی وارد کمپوست شده و سطح کمپوست را تحت تأثیر منفی قرار خواهد داد.
در صورتی که نفوذ میسلیوم قارچ در داخل کمپوست قارچ کامل نشده باشد (اسپان زنی کامل نشده باشد) سطح کمپوست قارچ شدیداً تحت تأثیر قرار خواهد گرفت (در شماره قبل مورد بحث قرار گرفت).
نکته کلیدی: آبیاری نادرست موجب عبور مقدار زیادی آب اضافی از خاک پوششی و رسیدن آن به سطح کمپوست قارچ می شود. هرچه حجم بیشتری از آب در بازه زمانی کوتاهی به خاک پوششی داده شود، احتمال بروز این مشکل بیشتر خواهد شد. نتیجه این کار و فشار بالای آب آبیاری، عمق خاک پوششی از 4 سانتیمتر به 2 سانتیمتر کاهش پیدا خواهد کرد. در این حالت ارتباط میسلیوم خاک با کمپوست قارچ قطع و رشد دایره مانند میسلیوم در خاک دیده خواهد شد که پینی تولید نمی کند. زیرا این میسلیوم ها نه با یکدیگر متصل بوده و نه با کمپوست در ارتباط هستند.
بایستی توجه داشت که خاک دارای ماده آلی بالا، قابلیت نگهداری آب زیادی خواهد داشت. اما این مواد آلی نباید به شکل تجزیه نشده در خاک وجود داشته باشد. این ویژگی در خاک پیت یافت می شود. این در حالیست که اکثر منابع خاکی که در کشور وجود دارند خاک پیت نبوده و به آنها Loca peat Mineral Soil اتلاق می شود. در نتیجه برای تولید خاک پوششی با کیفیت که قارچ با کیفیت و با راندمان بالایی تولید کند نیاز مبرم به استفاده از پیت خارجی یا منبعی است که بافت و ساختار خوبی داشته و همچنین قابلیت نگهداری آب آن بالا باشد. آلوده بودن فارم به حشره سیارید نیز می تواند یکی دیگر از دلایل تخریب فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی باشد. لاورهای سیاریدی که در کمپوست فعالیت دارند علاوه بر تغذیه از کمپوست، فضولات زیادی تولید خواهند کرد که در نتیجه این ناحیه از کمپوست عاری از میسلیوم شده و حالت لجن با بوی متفعن پیدا خواهد کرد. در صورتی که جمعیت این حشره در فارم شما بالا است، از روش های مدیریتی مناسب برای کنترل این حشره استفاده نمایید.
کنترل زراعی یکی از روش های مدیریت این آفت می باشد. یک رابطه آنتاگونیستی میان مگس های سیارید و میسلیوم قارچ خوراکی وجود دارد. بطوری که حجم زیاد میسلیوم مانع از رشد لاروها می شود و کمپوست کاملاً کلونیزه شده توسط میسلیوم قارچ خوراکی، برای تخم گذاری ماده ها مناسب نیست. بنابراین یک اسپانران قوی مانع از تخم گذاری مگس سیارید خواهد شد. این اقدام نوعی کنترل زراعی این آفت است. برعکس، یک کمپوست ضعیف که میسلیوم آن دارای رشد کندی است. بستر جذابی برای توسعه این مگس خواهد بود.
لازم به ذکر است در حال حاضر در کشور ،توان تولید کمپوست های با کیفیت و با قابلیت راندمان بالایی وجود دارد. این در حالیست که ایران در موقعیت جغرافیایی قرار ندارد که دارای خاک پیت باشد . برای اینکه خاک پوششی با کیفیت باشد و توانایی نگهداری آب بالایی را داشته باشد، بایستی تمام یا حداقل قسمتی از آن دارای خاک پیت باشد. همانطور که در قسمت قبل اشاره شد، خاک های ایران از نوع پیت نیستند و اکثر خاک های پوششی از این نوع خاک ها ساخته می شوند. به همین دلیل تفاوت های زیادی از نظر توانایی نگهداری آب، بافت و ساختار در این خاک ها دیده می شود. بر این اساس خاک های متفاوت ایرانی قابلیت نگهداری آب متفاوتی دارند و پرورش دهنده در هنگام آبیاری بایستی به این نکات توجه نماید و با شناخت نسبی از هر خاک و خصوصیات مربوط به آن، رژیم مناسب آبیاری را در رابطه با آن اتخاذ نماید. در صورتی که خاک توانایی نگهداری آب نداشته باشد و همچنین بافت و ساختار خود را دوره ریشه در خاک و فلاش اول حفظ نکند، راندمان تولید بسیار تحت تأثیر منفی قرار خواهد گرفت. شماره های بعد به نیازهای آبی کمپوست و خاک پوششی و روش آبیاری صحیح خواهد پرداخت.
نحوه بررسی کیفیت فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی و همچنین رطوبت خاک
انگشتان یک دست خود را به شکل چنگ زدن وارد خاک کرده و تا عمق خاک فرو کنید. سپس مقدار خاکی که در مشت خود دارید را بیرون بکشید. حال مشت خود را برداشته و به قسمت زیرآن نگاه کنید. اگر هیچ کمپوستی به آن نچسبیده باشد بدین معنی است که فصل مشترک اصلاً خوب نیست. اگر کمی کمپوست در این قسمت وجود داشته باشد بدین معنی است که وضعیت فصل مشترک متوسط است. اما اگر مقداری زیادی کمپوست به خاک پوششی چسبیده باشد بدین معنی خواهد بود که فصل مشترک بسیار سالم است.
این کار را دائماً و بصورت تصادفی در تمامی سطوح بستر کشت و در تمامی طبقات انجام دهید. همچنین می توانید برای اطمینان بیشتر، خاک پوششی را به آرامی از روی کمپوست کنار زد و کمپوست زیر آنرا مشاهده نمود. آنچه دیده می شود همان فصل مشترک است که باید کاملاً طلایی بوده و رطوبت آن همانند قسمت های دیگر کمپوست باشد. فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی بایستی سالم باشد تا تمامی این رخدادهای مورد بحث در ادامه انجام شوند. در صورتی که کمپوست و خاک پوششی با کیفیت باشند اما فصل مشترک به دلایلی از بین رود، در واقع این لوله های انتقال دهنده مواد غذایی از بین رفته و دیگر اتصالی میان کمپوست و اندام های باردهی وجود نخواهد داشت. در اینصورت پین ها تشکیل شده اما رشدی نخواهند کرد و بعد از چند روز زرد و نابود خواهند شد.
فصلنامه قارچ – شماره هشتم
